سیستم کنترل پایداری خودرو که با نام اختصاری ESP (Electronic Stability Program) شناخته می‌شود، یکی از مهم‌ترین فناوری های نوین در حوزه ایمنی خودرو است که هدف آن حفظ تعادل و پایداری خودرو در شرایط مختلف رانندگی است. به طور خاص این سیستم کمک می‌کند تا خودرو در شرایطی مانند جاده های لغزنده، پیچ های تند و یا هنگام ترمز های ناگهانی، کنترل خود را حفظ کند و از انحراف ناگهانی و خطرناک جلوگیری نماید. اهمیت وجود چنین سیستمی زمانی بیشتر می شود که به خاطر داشته باشیم بسیاری از تصادفات و واژگونی خودرو ها به دلیل از دست رفتن کنترل راننده بر خودرو در شرایط بحرانی رخ می‌دهد. بنابراین سیستم ESP به نوعی یک سیستم ایمنی فعال است که پیش از وقوع حادثه وارد عمل شده و از بروز آن جلوگیری می‌کند. این سیستم در بسیاری از خودروهای مدرن به صورت استاندارد نصب شده و یکی از فاکتورهای مهم در دریافت امتیازات ایمنی خودروها محسوب می شود.در ادامه به بررسی بیشتر سیستم ESP میپردازیم با ما در درایوتک همراه باشید.
حتما بخونی :) سیستم GSI چیست؟
تاریخچه شکل گیری سیستم کنترل پایداری
اولین تلاش ها برای توسعه سیستم های ضد لغزش و کنترل پایداری به دهه ۱۹۸۰ میلادی بازمی‌گردد. در سال ۱۹۸۳ شرکت تویوتا، سامانه ای به نام سیستم ضد لغزش را برای مدل کراون معرفی کرد که گامی مهم در پیشرفت فناوری های ایمنی بود. دو سال بعد، همکاری بین تویوتا و مرسدس بنز منجر به تولید اولین سامانه کنترل کشش (TCS) شد که به جلوگیری از لغزش چرخ ها کمک می‌کرد. اما توسعه واقعی و تجاری سیستم کنترل پایداری مدرن (ESP) طی همکاری بین شرکت مرسدس بنز و بوش در اواخر دهه ۸۰ و اوایل دهه ۹۰ به انجام رسید. این همکاری باعث شد تا اولین سیستم ESP از سال ۱۹۸۷ تا ۱۹۹۲ به بازار عرضه شود و سپس با گذشت زمان، نسخه های پیشرفته تر و با قابلیت های بیشتر از این فناوری به خودروهای جدید اضافه شدند. امروزه سیستم ESP به عنوان یکی از اصلی ترین سامانه‌های ایمنی در خودرو های سواری و حتی خودروهای سنگین شناخته می‌شود.
عملکرد ESP و یا سیستم کنترل پایداری چگونه است؟
سیستم ESP با بهره گیری از مجموعه ای از سنسورهای مختلف در خودرو، وضعیت حرکتی و پایداری خودرو را زیر نظر می گیرد. این سنسورها شامل سنسورهای سرعت چرخ ها، سنسور زاویه فرمان، و سنسور YAW می شوند که هر کدام وظیفه اندازه گیری پارامترهای خاصی مانند سرعت چرخش تایرها، زاویه چرخش فرمان و میزان چرخش خودرو حول محور عمودی (انحراف خودرو از مسیر مستقیم) را بر عهده دارند. این اطلاعات به طور لحظه ای به واحد پردازشگر الکترونیکی یا همان ECU ارسال می‌شود. هنگامی که راننده به دلیل شرایط نامساعد جاده، سرعت بالا در پیچ ها یا دیگر عوامل، کنترل خودرو را از دست می دهد و خودرو شروع به انحراف می کند، سیستم ESP به سرعت این انحراف را تشخیص می دهد. سپس به صورت خودکار با اعمال نیروی ترمز به هر چرخ به صورت مستقل و کنترل دریچه گاز، تلاش می کند تا خودرو را به مسیر اصلی بازگرداند و از لغزش، بیش فرمانی یا کم فرمانی جلوگیری کند. این فرآیند بدون اینکه راننده متوجه شود در کسری از ثانیه انجام شده و به حفظ ایمنی راننده و سرنشینان کمک می‌کند.
اجزای اصلی سیستم ESP
یک سیستم کنترل پایداری به چندین جزء کلیدی تجهیز شده است که با همکاری هم عمل می کنند. اولین و مهم ترین بخش، سنسور سرعت چرخ ها است که با اندازه گیری سرعت هر یک از چرخ ها، اطلاعات دقیقی از وضعیت چرخش و احتمال لغزش ارائه می دهد. سپس سنسور زاویه فرمان اطلاعات مربوط به زاویه چرخش فرمان را اندازه گیری می‌کند تا سیستم بداند راننده قصد دارد خودرو را به کدام جهت هدایت کند. سنسور YAW که نقش بسیار مهمی دارد، میزان انحراف و چرخش خودرو حول محور عمودی (Z) را می سنجد و از این طریق انحراف خودرو نسبت به مسیر مستقیم را شناسایی می‌کند. اطلاعات جمع آوری شده توسط این سنسورها به واحد پردازشگر الکترونیکی (ECU) منتقل می شود، که مغز متفکر سیستم است و با پردازش این داده ها، تصمیم می گیرد چه مقدار نیرو به سیستم ترمز هر چرخ اعمال شود یا میزان گاز ورودی به موتور کاهش یابد. همچنین سیستم ترمز ضد قفل (ABS)، که خود شامل پمپ ترمز، بوستر ترمز و سوپاپ‌های کنترل فشار است، امکان اجرای دقیق و سریع ترمزگیری مستقل برای هر چرخ را فراهم می‌کند و از قفل شدن چرخ ها جلوگیری می نماید. به این ترتیب، سیستم ESP با ترکیب این اجزا، پایداری و تعادل خودرو را در شرایط دشوار حفظ می کند.
مزایای استفاده از ESP
یکی از مهم ترین و کلیدی ترین مزایای ESP، جلوگیری از انحراف بیش از حد خودرو و حفظ کنترل راننده بر وسیله نقلیه است. به ویژه در شرایطی که جاده لغزنده است یا در هنگام بارش باران و برف، احتمال بروز لغزش و انحراف خودرو بسیار افزایش می‌یابد و کنترل خودرو دشوارتر می‌شود. این سیستم با تشخیص سریع هر گونه لغزش، کم فرمانی یا بیش فرمانی، با اصلاح مسیر حرکت خودرو از طریق اعمال ترمز و کنترل گاز، نقش بسیار مؤثری در کاهش احتمال تصادف دارد. آمارها و گزارش‌های مؤسسات استاندارد ایمنی خودرو در کشورهای مختلف نشان داده‌اند که نصب سیستم ESP می تواند تصادفات تک خودرویی را تا ۳۵ تا ۵۵ درصد کاهش دهد که این عدد بیانگر تاثیر بسیار مهم این فناوری در ارتقای ایمنی رانندگی است. همچنین این سیستم باعث افزایش اعتماد به نفس راننده در شرایط دشوار رانندگی می‌شود، چرا که در مواقع بحرانی، ماشین با هوشمندی بیشتر کنترل شده و خطرات کاهش می یابد.
حتما بخونی :) چرا ماشینم بد استارت میخوره؟
تفاوت سیستم کنترل پایداری (ESP) با سیستم کنترل کشش (TCS)
اگر چه هر دو سیستم ESP و TCS در دسته سامانه‌های ایمنی فعال خودرو قرار دارند، اما وظایف و عملکرد آن‌ها تفاوت‌های قابل توجهی با هم دارند. سیستم کنترل کشش (TCS) عمدتاً وظیفه جلوگیری از لغزش چرخ‌های محرک را دارد و زمانی وارد عمل می‌شود که چرخ‌ها در هنگام شروع حرکت یا شتاب‌گیری، شروع به لغزش کنند. این سیستم با کاهش گاز یا اعمال ترمز به چرخ‌های لغزنده، از ادامه لغزش جلوگیری می‌کند. در مقابل، سیستم کنترل پایداری (ESP) فراتر از این عمل می‌کند و کنترل کل خودرو را در شرایط مختلف رانندگی حفظ می‌کند، به طوری که انحراف خودرو از مسیر فرمان راننده را تشخیص داده و با اعمال ترمز به هر چرخ به صورت مستقل، تعادل خودرو را باز می‌گرداند. به همین دلیل ESP نقش بسیار جامع تر و گسترده تری در حفظ ایمنی و پایداری خودرو ایفا می‌کند.
نکات مهم درباره ESP
گرچه سیستم ESP یک فناوری فوق‌العاده در ارتقای ایمنی رانندگی است، اما نباید تصور شود که جایگزین رانندگی هوشیارانه و اصولی می‌شود. بهترین عملکرد این سیستم زمانی حاصل می‌شود که راننده نیز با دقت و توجه کامل به شرایط جاده و سرعت مطمئنه رانندگی کند. همچنین لازم است بدانید که در برخی شرایط خاص مانند رانندگی آفرود یا در برف و شن عمیق، ممکن است راننده بخواهد موقتا سیستم ESP را غیرفعال کند تا خودرو آزادی عمل بیشتری داشته باشد، اما در شرایط معمولی بهتر است این سیستم همیشه فعال باشد. توصیه می‌شود پیش از استفاده از این گزینه، دفترچه راهنمای خودرو را مطالعه کرده و از عملکرد دقیق سیستم آگاه باشید. همچنین، نگهداری صحیح سیستم ترمز و اجزای مربوطه به عملکرد بهینه ESP کمک می‌کند.
سخن پایانی
سیستم کنترل پایداری (ESP) یکی از حیاتی ترین و پیشرفته‌ترین فناوری های ایمنی در خودرو های امروزی است که به کمک سنسورها و پردازشگرهای الکترونیکی، انحراف و لغزش خودرو را تشخیص داده و با اعمال کنترل دقیق روی ترمزها و موتور، پایداری و تعادل خودرو را حفظ می کند. این سیستم به طرز چشمگیری خطر بروز تصادفات ناشی از انحراف خودرو را کاهش می دهد و نقش کلیدی در ایمنی رانندگی دارد. اگر به دنبال افزایش ایمنی خودرو خود هستید، مطمئن شوید که خودروی شما مجهز به سیستم ESP است و این سیستم در تمام طول رانندگی فعال باقی می ماند. در نهایت، هیچ فناوری ای جایگزین رانندگی هوشیارانه و رعایت اصول ایمنی نمی شود، اما سیستم ESP می‌تواند در شرایط بحرانی زندگی شما را نجات دهد.
